فن بیان
به نظر شما چرا فن بیان از اهمیت بالایی برخوردار است؟
در طول روز، افراد ارتباطات کلامی زیادی با دیگران برقرار می‌کنند و به این دلیل، یادگیری مهارت‌های صحبت کردن در جمع امری مهم و ضروری است.
بر اساس مطالعات انجام شده، 43 درصد از ارتباطاتی که افراد با دیگران برقرار می‌کنند به شنیدن اختصاص دارد و 32 درصد از ارتباطات مربوط به حرف زدن می‌باشد. اگر این ارقام را با یک دیگر جمع بزنید، متوجه خواهید شد تقریباً سه چهارم ارتباطات ما به صورت کلامی هستند و یاد نداشتن مهارت‌های حرف زدن در جمع، می‌تواند موانع زیادی را در مسیر این ارتباطات به وجود آورد.
برای شرکت در کلاس فن بیان در اهواز دکتر گرجی زاده روی آن کلیک کنید و اطلاعات مربوطه را مطالعه کنید
تکنیک‌های گوناگون برای سخن گفتن
اما در اینجا یک سوال مطرح می‌شود، اگر افراد تا به حال مهارت بالایی در حرف زدن نداشته‌اند، می‌توانند از این پس فن بیان بالایی داشته باشند؟ پاسخ به این سوال مثبت است زیرا تکنیک‌های گوناگونی وجود دارند که باعث می‌شوند افراد بتوانند بهترین عملکرد را هنگام سخن گفتن داشته باشند.
دقت داشته باشید افرادی که فن بیان خوبی دارند، از زمانی که متولد شده‌اند به این صورت نبوده‌اند بلکه گام به گام توانسته‌اند این موفقیت را کسب نمایند. درنتیجه آموزش، تکرار و تمرین نقش بسزایی در تقویت فن بیان دارند.
فن بیان خوب مشکلات را کمتر می کند
افرادی که فن بیان خوبی دارند، می‌توانند با مشکلات کمتری برای رسیدن به اهدافشان رو به رو شوند، زیرا فن بیان خوب می‌تواند جلب توجه دیگران را به همراه داشته باشد و در نتیجه این افراد بهتر دیده و شنیده شوند.
فن بیان یک موضوع مهم و کاربردی است و به همین دلیل کتاب‌ها و مقالات بسیاری در رابطه با این موضوع نوشته شده است.
هر فرد در زندگی با سوالات گوناگونی رو به رو می‌شود از جمله:
ــ چگونه با سخنانم دیگران را تحت تأثیر قرار دهم؟
ــ چگونه صحبت کنم تا دیگران حرف‌هایم را بپذیرند؟
ــ و…
سوالات بالا نمونه محدودی از سوالاتی هستند که ممکن است ذهن افراد را درگیر کرده باشد و از آن جایی که فن بیان فقط مربوط به افرادی که به فعالیت مجری گری مشغول هستند و یا سخنرانی‌های مهمی برگزار می‌کنند، نمی‌شود پس تمام افراد باید آن را فرا گیرند تا در ارتباطات عملکرد بهتری داشته باشند.
فن بیان چیست؟
تاکنون تعاریف گوناگونی برای فن بیان صورت گرفته است و با توجه به اینکه در چه زمینه‌ای مشغول به فعالیت باشید، میتوان تعریف متفاوتی ارائه داد. به عنوان مثال:
ــ یک مجری در صورتی فن بیان خوبی دارد که بتواند در صحنه بدون کمترین مشکلی صحبت کند و با صدای رسا بتواند نظر مخاطبان را جلب نماید.
ــ یک گوینده در صورتی فن بیان خوبی دارد که بتواند کلمات را به صورت شمرده بگوید و با لحن خود، نظر مخاطب را جلب نماید.
تعریف متفاوت فن بیان برای مشاغل مختلف:
و به همین ترتیب، برای مشاغل گوناگون میتوان تعریف متفاوتی از فن بیان داشت اما فن بیان به صورت کلی اینگونه تعریف می‌شود:
آن دسته از فنون و مهارت‌هایی که افراد هنگام صحبت کردن از آنها استفاده می‌کنند تا ارتباط کلامی موثری با دیگران برقرار نمایند را فن بیان می‌نامند. البته به این نکته توجه داشته باشید فن بیان فقط اجزای ارتباطی مانند دهان و یا زبان را در بر نمی‌گیرد و تمام حرکات بدن را زیر مجموعه خود قرار می‌دهد.
اهمیت تقویت فن بیان
به نظر شما چرا یادگیری تکنیک‌های فن بیان اهمیت زیادی دارد؟
برای پاسخ به این سوال میتوان به موارد گوناگونی اشاره کرد از جمله: حتماً برای شما پیش آمده در جمعی قرار بگیرید و نیاز داشته باشید که از عقاید و باورهای خود دفاع کنید. بی شک اگر با تکنیک‌های فن بیان آشنایی داشته باشید، می‌توانید دیگران را به نحو موثرتری متقاعد نمایید.
از دیگر مواردی که اهمیت یادگیری تکنیک‌های فن بیان را می‌رساند، میتوان به رتبه بندی کارمندان و کارکنان در سازمان‌های گوناگون اشاره کرد. همانطور که واضح است، کارمندی که فن بیان بالایی دارد ارجحیت بیشتری نسبت به کارمندی دارد که نمی‌تواند به درستی سخن گوید و دیگران را متقاعد کند.
چگونه فن بیان خوبی داشته باشیم؟
ــ شمرده کلمات را ادا کنید!
یکی از تکنیک‌های فن بیان این است که افراد کاملاً شمرده صحبت کنند و به میزانی که ابهام در صحبت کردن وجود داشته باشد، از میزان وضوح صحبت کردن کاسته خواهد شد. روش‌های گوناگونی وجود دارند که باعث می‌شوند افراد بتوانند شمرده حرف بزنند.
به عنوان مثال: کیتی شوارتز معتقد است هر چه سرعت حرف زدن کمتر شود، وضوح بیشتری به وجود خواهد آمد. شمرده صحبت کردن باعث می‌شود، شنونده بهتر بتواند منظور شما را درک کند و همچنین در حین گفتگو، شما آرام‌تر دیده خواهید شد.
برای اینکه بتوانید بفهمید سرعت صحبت شما در چه حد است، می‌توانید با خود فرض کنید که در حال خواندن شماره تلفن هستید و فرد مقابل که در حال گوش دادن به سخنان شما است باید زمان کافی داشته باشد تا بتواند این اعداد را بنویسد. برای اینکه سرعت گفتار را بتوانید تمرین کنید پیشنهاد می‌شود که یک رشته‌ی بلند از اعداد را شروع به خواندن کنید و در حین خواندن، سعی کنید این اعداد را در هوا بنویسید.
ــ اعتماد به نفس را فراموش نکنید!
اِاِاِاِ … سلام به شما اِاِاِ… من…. اِاِ….
به نظر می‌رسد اگر قرار است به این صورت در سخنرانی صحبت شود، افراد به حرفهای شما توجهی نداشته باشند. مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود این گونه صحبت کنید، عدم وجود اعتماد به نفس است. برای اینکه اعتماد به نفس شما بیشتر شود هنگامی که قصد سخنرانی دارید فرض کنید تمام حرف‌هایی که قرار است زده شود متعلق به خود شماست.
ــ حرفهای خود را قبول داشته باشید!
آیا به حرف‌هایی که می‌زنید باور دارید؟ شنوندگان به راحتی می‌توانند تشخیص دهند که کدام گوینده به حرفهای خودش اعتقاد دارد و کدام گوینده به حرفهای خودش باوری ندارند و بخاطر یک سری منافع حاضر به ارائه‌ی این سخنان شده است. فردی که سخنان خود را باور دارد محکم‌تر می‌تواند کلمات را ادا کند و لحن مناسب‌تری نیز خواهد داشت.
ــ خودپرستی ممنوع است!
سعی کنید با افرادی که از لحاظ فن بیان از شما قوی‌تر هستند، ارتباط برقرار نمایید. در این صورت می‌توانید از تجربه‌های آنها در سخنرانی استفاده نمایید. همچنین حضور در کارگاه‌هایی که شرکت کنندگان حرفهای در آن هستند، می‌تواند به تقویت فن بیان شما کمک کند.
ــ رفتار مناسبی با صدایتان داشته باشید!
شاید پس از خواندن این عنوان، تعجب کرده باشید و از خود بپرسید مگر می‌شود با صدا، رفتار مناسبی داشت؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم همانگونه که یک نوازنده به خوبی از ابزار خود یعنی گیتار و پیانو محافظت می‌کند که مبادا آسیبی به آنها وارد شود، شما نیز به عنوان یک سخنران باید مراقبت‌های کافی از صدای خود داشته باشید. به نظر شما چگونه می‌شود از صدای خود محافظت کرد؟
الگوهای تنفسی عمیق
مهم‌ترین اصل این است که با الگوهای تنفسی عمیق آشنا شوید. لحظاتی قبل از سخنرانی تنفس عمیق شکمی داشته باشید. افرادی که فقط از راه سینه و به صورت سطحی تنفس دارند، تارهای صوتی آنها به صورت غیر ضروری کشیده می‌شود و صدای ضعیف‌تری خواهند داشت.
به اندازه کافی آب بنوشید
یکی دیگر از راه‌هایی که باعث می‌شود از صدای خود محافظت کنید، این است که به اندازه کافی آب بنوشید. دقت داشته باشید در اینجا به نوشیدن آب توصیه شده است و نباید دیگر نوشیدنی‌ها مانند: نوشیدنی‌های الکی، نوشابه و یا قهوه جایگزین آب شوند زیرا دیگر نوشیدنی‌ها به جز آب، باعث می‌شوند رطوبت کافی در اختیار تارهای صوتی قرار نگیرد.
فریادن زدن را کنار بگذارید
همچنین یکی دیگر از راه‌های مراقبت از صدا این است که فریادن زدن را کنار بگذارید. آیا دوست دارید هنگام تماشای مسابقه فوتبال، تیم مورد نظرتان را تشویق کنید؟ اگر جواب شما مثبت است باید بگوییم این کار به تارهای صوتی شما آسیب وارد می‌کند زیرا اگر به صورت مداوم باشد، گره‌های صوتی ایجاد می‌کند و برآمدگی‌هایی را در تارهای صوتی به وجود خواهد آورد.
خستگی به صدا آسیب می زند
همچنین نکته‌ای دیگر که باید به آن توجه داشته باشید این است که خستگی به صدای شما آسیب‌هایی وارد خواهد کرد به همین دلیل، توصیه می‌شود در شبانه روز، ساعات کافی به خواب اختصاص دهید.
نکته‌ای دیگر که ممکن است خیلی از افراد به آن توجه نداشته باشند این است که زمزمه کردن را کنار بگذارید زیرا این کار، کشیدگی تارهای صوتی را به همراه خواهد داشت.
ــ به وضعیت نشستن و ایستادن توجه داشته باشید!
دِور معتقد است اینکه افراد هنگام سخنرانی چه وضعیتی را برای ایستادن یا نشستن انتخاب کنند، می‌توانند در سخنرانی آنها تاثیرگذار باشد. به عنوان مثال در صورتی که صاف بایستید یا بنشینید، تنفس بهتری خواهید داشت که نتیجه آن به وجود آمدن قدرت نفوذ در صدایتان است. برای اینکه صدای شما شفاف‌تر به نظر برسد، توصیه می‌شود چانه خود را بالاتر برده و سپس اندکی سر خود را کج کنید.
همچنین دِور در ادامه می‌گوید: افرادی که هنگام سخنرانی شانه‌های خود را به یکدیگر نزدیک می‌کنند طوری که شانه‌ها به سمت سر قوز پیدا نمایند، نتیجه‌ای منفی به همراه خواهد داشت و قدرت صدا تا حد زیادی کاهش پیدا خواهد کرد.
ــ با واژگان بیشتری آشنایی داشته باشید!
یکی از موارد مهم که باعث می‌شود افراد فن بیان خوبی نداشته باشند، آشنایی محدود آنها با واژگان می‌باشد. هنگامی که دایره واژگان محدودی داشته باشید، این امکان را نخواهید داشت که محتوای ذهنی خود را به کلمه تبدیل کنید و به زبان بیاورید و چون کلمه مناسب را نمی‌توانید پیدا کنید، شاید نتوانید منظور خود را به درستی به مخاطب انتقال دهید.
اگر قصد دارید دایره واژگان خود را گسترده‌تر کنید، پیشنهاد می‌شود کتاب‌های زیادی بخوانید به ویژه متن‌هایی که به صورت نثر و یا شعر هستند تاثیر زیادی می‌توانند داشته باشند.
ــ زبان بدن خود را تقویت کنید!
یکی از مواردی که باعث می‌شود فن بیان خوبی داشته باشید، توجه به زبان بدن است. به عنوان مثال باید حرکات بدنی شما کاملاً با سخنانی که ارائه می‌دهید، هماهنگ باشند.
گاهی زبان بدن، پیامی را به شنوندگان منتقل می‌کند که بیان کلمات و جملات قادر به این انتقال پیام نیستند، به همین دلیل تاکید فراوانی شده که برای تقویت فن بیان از حرکات مناسب بدنی استفاده کنید.
ــ تکه کلام ممنوع است!
تکه کلام به این معناست که از یک صدا یا کلمه در سخنانتان به طور پیوسته استفاده کنید. همه‌ی ما گاهی اوقات در زمان حرف زدن از تکه کلام‌هایی استفاده می‌کنیم.
به عنوان مثال: در سخنرانی خود کلمانی مانند اِاِاِ…، اووووووم…، مثلاً و … را به کار می‌بریم. به این گونه از تکه کلام‌ها، اصطلاحات جا پر کن نیز می‌گویند زیرا هنگامی که ذهن موفق به یافتن کلمه‌ای نشود، شما این تکه کلام‌ها را به کار خواهید گرفت.
هنگامی که تکه کلام‌ها به صورت مستمر استفاده شوند، شنوندگان تمایلی به شنیدن حرف‌هایتان نخواهند داشت. در نتیجه برای اینکه فن بیان خوبی داشته باشید، باید تا جایی که امکان دارد این تکه کلام‌ها راحذف نمایید.
روش های دیگر برای کاهش تکه کلام ها
روش‌های گوناگونی وجود دارد که با به کارگیری آنها می‌توانید استفاده از تکه کلام‌ها را کاهش دهید به عنوان مثال هنگامی که ذهن شما موفق به یافتن کلمات مورد نظر نمی‌شود، لحظاتی مکث کنید و سریع از کلمات جا پر کن استفاده نکنید.
یکی دیگر از روش‌ها این است که صدای خود را ضبط کنید و سپس بررسی کنید در چه زمانی از کلمات جا پر کن استفاده می‌کنید. همچنین پیشنهاد می‌شود در زمان سخنرانی، عجله را کنار بگذارید و با آمادگی کافی برای سخنرانی حضور پیدا کنید.
ــ صحبت کنید!
یکی از کم هزینه‌ترین و ساده‌ترین راه‌ها برای اینکه فن بیان خوبی داشته باشید، این است که فرصت‌هایی که برای حرف زدن به وجود می‌آید را از دست ندهید. با فردی که احساس خوبی از صحبت کردن با او دارید در رابطه با مسائل روزمره گفت و گو کنید و در رابطه با آن موضوع نظر دهید. هنگامی که اعضای خانواده در حال صحبت کردن هستند در گفت و گوی آنها شرکت کنید و نظر دهید هر چند نظر شما مخالف نظر جمع باشد. هر چه بیشتر گفت و گو داشته باشید می‌توانید بیان روان‌تری نیز داشته باشید.
ــ احساسات فرد مقابل را کنترل کنید!
یکی دیگر از عوامل مهم که باعث می‌شود فن بیان خوبی داشته باشید، این است که بتوانید در مدت زمان کوتاهی، احساسات شنوندگان را بیدار کنید. برای انجام این کار، روش‌های گوناگونی وجود دارد اما شاید ساده‌ترین آنها این باشد که در طول مکالمه سعی کنید چند بار نام کوچک شنوندگان را به کار ببرید و فقط آنها را با نام خانوادگی صدا نزنید.
همچنین یکی دیگر از موثرترین کارها که در کنار فن بیان باید داشته باشید تا نتیجه مطلوبی حاصل شود، توجه به مکان سخنرانی می‌باشد. به عنوان مثال: مطالعات نشان داده است برای اینکه سخنان شما نتیجه مطلوبی به همراه داشته باشد، شنوندگان را در یک مکان که فضای گرم دارد قرار دهید و یا اینکه نوشیدنی‌هایی مانند: قهوه و یا چای به آنها تعارف کنید. قرار گرفتن در فضای گرم هیجانات افراد را بیشتر از زمانی که در یک فضای سرد قرار می‌گیرند، بیدار می‌کند.
ــ غیرقابل پیش بینی باشید!
غیرقابل پیش بینی بودن یکی از تکنیک‌هایی می‌باشد که برای تقویت فن بیان می‌توانید از آن استفاده کنید. زمانی که مخاطب بداند قرار است در سخنرانی دقیقا چه حرف‌هایی گفته شود، توجه خاصی نخواهد داشت اما در صورتی که از حرفهای غیر منتظره استفاده کنید، شنونده دقت بیشتری خواهد داشت.
افرادی که در سخنرانی، یک پروسه یکنواخت را طی می‌کنند که مبادا مورد قضاوت دیگران واقع شوند، نمی‌توانند توجه مخاطب را به سمت خود جلب نمایند. بنابراین قضاوت دیگران برای شما مهم نباشد و در برخی موارد یک شخصیت غیر منتظره باشید.
تمرینات کاربردی برای تقویت فن بیان
در ادامه شما با تمریناتی آسان آشنا خواهید شد که در صورت تکرار آنها می‌توانید شاهد تغییراتی در فن بیان خود باشید. البته نکته‌ای که در اینجا باید توجه داشته باشید این است که برخی از این تمرینات بسیار ساده هستند اما ساده بودن آنها به این معنا نیست که کم ارزش و یا دارای اهمیت کمی هستند.
ــ تمرین 1: لحن‌های گوناگون را امتحان کنید!
یک جمله انتخاب نمایید و سعی کنید با لحن‌های گوناگون آن را بیان کنید. به عنوان مثال: جمله‌ی من امروز به دانشگاه رفتم را به صورت تعجبی، پرسشی، خبری و … بگویید. این تمرین فن بیان هر چند هزینه‌ای ندارد، اما بسیار کاربردی است و می‌توانید هر روز آن را انجام دهید.
تمرین 2: کلمات را به یکدیگر ربط دهید!
برای انجام این تمرین، ابتدا چند کلمه که هیچ ربطی به یکدیگر ندارند را انتخاب کنید. سپس بین آنها پیوند برقرار کنید و یا به عبارتی دیگر، با کلمات بی ربط، جمله سازی کنید. به عنوان مثال کلماتی مانند: تلفن، آسمان، چلوکباب و روسری را انتخاب کنید و حال جمله‌ای با این چهار کلمه بسازید. برای شروع می‌توانید کلمات محدودی را انتخاب کنید و به تدریج تعداد کلمات بی ربط را افزایش دهید. برای اینکه انگیزه و شوق بیشتری برای انجام این تمرین داشته باشید، پیشنهاد می‌شود آن را با دوستان و یا اعضای خانواده به صورت یک بازی انجام دهید.
تمرین 3: تند حرف بزنید!
برای اینکه بتوانید فن بیان خوبی داشته باشید و هوش کلامی خود را افزایش دهید، می‌توانید تمرین تندگویی را انجام دهید. این تمرین بسیار ساده است و در هر مکانی که باشید، می‌توانید آن را انجام دهید. تنها کاری که نیاز است انجام دهید این است که یکی از اشیایی که در اطرافتان قرار گرفته است را انتخاب نمایید و شروع کنید حدود سه دقیقه در رابطه با آن شی توضیح دهید. در حین توضیحات، مکث نداشته باشید و بدون هیچ درنگی جملاتی که قرار است گفته شود را سریع به زبان آورید.
نیاز به ارتباط جملات نیست مهم (( تندگویی )) است
در انجام تمرین تندگویی باید به یک نکته توجه داشته باشید و آن نکته این است که در زمان توضیح سه دقیقه‌ای در رابطه با یک شی یا پدیده، نیازی نیست جملاتی را بیان کنید که با یکدیگر ربط داشته باشند و یا اینکه جملات مفهوم داشته باشند بلکه آن چیزی که در انجام این تمرین مهم است، تندگویی است حال می‌خواهد جملات با معنی باشند یا هیچ گونه معنی نداشته باشند.
در ابتدا ممکن است انجام این تمرین برای شما دشوار باشد و پس از گذشت چند ثانیه هیچ جمله‌ای را پیدا نکنید که به زبان بیاورید یا اینکه مکث طولانی داشته باشید اما اگر به صورت مداوم این تمرین را انجام دهید، بعد از گذشت چند روز عملکرد شما بهتر خواهد شد.
تمرین 4: بلند بخوانید!
برای تمرین بلند خواندن، فقط کافی است یک کتاب یا هر متنی که خواستید را انتخاب کنید و شروع به خواندن جملات آن متن کنید. دقت داشته باشید جملات باید به درستی خوانده شوند و هر جا نیاز بود سرعت ادای کلمات را افزایش یا کاهش دهید. همچنین برای خواندن هر یک از جملات، لحن مناسبی را انتخاب کنید یعنی اگر جمله پرسشی است آن را با لحن پرسشی بخوانید.
برخی از افراد به اشتباه فکر می‌کنند منظور از تمرین بلند خوانی این است که به حنجره خود فشار وارد کنند و فریاد بزنند اما این تصور اشتباه است و منظور از بلند خوانی این است که فرض کنید در یک جمع قرار دارید و باید برای افراد حاضر در جمع سخنرانی کنید.
ــ تمرین 5: از خودکار استفاده کنید!
آیا هنگامی که سخن می‌گویید لب‌های شما انحراف پیدا می‌کنند و یا نمی‌توانید تمام اندام‌های کلامی خود را در زمان تکلم به درستی به کار گیرید و با قدرت کلمات را بیان کنید؟ اگر پاسخ به این سوالات مثبت است پیشنهاد می‌شود تمرین خودکار را انجام دهید.
برای انجام دادن این تمرین می‌توانید یک خودکار یا مداد و یا هر شی تمیز دیگری که شبیه به این دو باشد را به صورت افقی، بین دندان‌های خود قرار دهید و سپس شروع به حرف زدن کنید. انجام این تمرین هر چند در ابتدا برای شما دشوار است اما به تدریج می‌توانید بدون کمترین مشکلی آن را انجام دهید.
تمرینات را به صورت مداوم انجام دهید
اگر تمرین خودکار به صورت مداوم به کار گرفته شود، می‌توانید کلمات را به درستی و محکم بیان کنید و از تمام اندام‌های کلامی در حین تکلم استفاده کنید. البته در انجام این تمرین توجه داشته باشید که وقتی خودکار بین دندان‌های شما قرار گرفته است، لب‌ها را به طور کامل باز و بسته کنید تا کلمات کامل گفته شوند.
علاوه بر تمریناتی که به آنها اشاره شد، برخی از جملات هستند که در تقویت فن بیان تاثیر بسزایی دارند. هنگامی که این جملات خوانده شوند و چند بار تکرار شوند، می‌توانید دهان و زبان خود را عادت دهید که کلمات سخت را ادا کند و هر کلمه را به درستی و در جای خود به کار گیرد.
ــ سه سیر سرشیر سه شیشه شیر!
ــ سه سیخ سوشی، سیخی شیش هزار
ــ سمسار تو سمساریش پوست سوسمار داشت.
ــ کوکتل کتلت، کتلت کوکتل
ــ رالی لاری
ــ چه ژست زشتی
ــ دزدی دزدید ز بز دزدی بزی عجب دزدی که دزدید ز بز دزدی بزی
ــ شست، سشوار کرد
ــ افسر ارشد ارتش اتریش
ــ کانال کولر تالار تونل
ــ سپر عقب ماشین جلویی زد به سپر جلو ماشین عقبی
ــ لیره رو لوله لوله رو لیره
ــ دستم در دبه بود دبه درش دستم بود!
من مهناز گرجی زاده، مدرس و سخنران در حوزه مهارت های فردی، انگیزشی، کسب و کار در فضاهای مجازی و کارشناس بیمه های زندگی هستم.
آمده ام درکنار شما باشم تا یک زندگی شاد و سرشار از امید رو با هم تجربه کنیم و در کسب و کار و زندگی خود موفق و پیروز باشیم.
اینستاگرام ما رو هم حتما دنبال کنید.